Για το γυναικείο και ΛΟΑΤΚΙΑ+ κίνημα

Άρθρο Προσυνεδριακού Διαλόγου

Είναι γνωστές οι καθυστερήσεις και οι ανεπάρκειες του ΝΑΡ (πιστεύω ευρύτερα της αντικαπιταλιστικής αριστεράς) σχετικά με την επαναστατική προσέγγιση του σύγχρονου γυναικείου ζητήματος, της οικογένειας, των διαπροσωπικών - διασεξουαλικών σχέσεων, των δικαιωμάτων για τα οποία παλεύει το ΛΟΑΤΚΙΑ+ κίνημα.

Με το νόμο για την ταυτότητα φύλου επικυρώθηκαν, έστω πολύ καθυστερημένα και περιορισμένα, κάποια από τα αυτονόητα δικαιώματα των trans συνανθρώπων μας. Σε καμιά περίπτωση φυσικά δεν επιλύθηκαν ζητήματα κοινωνικής, οικονομικής και κρατικής καταπίεσης τους (ούτε καν η πλήρης και δωρεάν κάλυψη των ιατρικών παρεμβάσεων για όλα τα τρανς άτομα). Η ευρύτερη συζήτηση όμως που έχει ανοίξει αποκάλυψε το έλλειμμα μαρξιστικής, διαλεκτικής, υλιστικής προσέγγισης στις τοποθετήσεις ακόμα και ρευμάτων που αναφέρονται στον κομμουνισμό και την επαναστατική αριστερά.

Με αποτέλεσμα να αδυνατίζει το αναγκαίο μέτωπο απέναντι στο σύγχρονο ιδεολογικό μεσαίωνα της εκκλησίας, των φασιστών, των κάθε είδους ρατσιστών αλλά και να δίνεται χώρος στην αστική αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ και των δικτύων του να ισχυρίζονται ότι λύνουν ζητήματα κοινωνικού αποκλεισμού (ενώ εφαρμόζουν μια πολιτική που τα πολλαπλασιάζει).

Τα ευαίσθητα αυτά θέματα δεν είναι καθόλου δευτερεύοντα, καθόλου περιθωριακά, ούτε αφορούν μόνο μια συζήτηση για τα "ατομικά δικαιώματα". Απαιτούν βαθύτερη αντιπαράθεση με την αστική ιδεολογία και πρέπει να γίνουν αντικείμενο πάλης του εργατικού κινήματος σε κοινή δράση με τα νεοφεμινιστικά κινήματα ταξικής αναφοράς, αλλιώς οι όποιες σημερινές κατακτήσεις θα είναι διαρκώς υπό αναίρεση.

Στις Θέσεις για το 4ο Συνέδριο του ΝΑΡ σημειώνεται: "στο πεδίο των ιδεών και του πολιτισμού, αναπτύσσεται ο ρατσισμός, ο εθνικισμός, ο ανορθολογισμός, ο πολυποίκιλος σκοταδισμός και ο νεοφασισμός - θα πρόσθετα και ο χυδαίος υλισμός - ως στοιχείο της αντιδραστικής αστικής απάντησης στην κρίση. Μαζί με την απογείωση της εργατικής εκμετάλλευσης, τον κοινοβουλευτικό ολοκληρωτισμό, την πολεμική προετοιμασία αποτελούν την ενιαία και στρατηγικού χαρακτήρα απάντηση των ΠΠΜ, των ολοκληρώσεων και των κρατών τους στην κρίση και, επομένως, το ίδιο ενιαία πρέπει να αντιμετωπιστούν από το κομμουνιστικό και εργατικό κίνημα". Το ΝΑΡ και η νΚΑ έχουν να κάνουν πολύ προσπάθεια πάνω σε αυτό.

Καταθέτω ορισμένες σκέψεις, μπροστά στο 4ο συνέδριό μας, έστω και με το ρίσκο της υπερβολής:

1) Το φύλο ενός ατόμου είναι "καθορισμένο αντικειμενικά" ή είναι "ατομική επιλογή";

Το φύλο πηγάζει βιολογικά, βασίζεται σε συγκεκριμένο σχέδιο γονότυπου, διαμορφώνεται όμως στην πορεία της παιδικής και εφηβικής ανάπτυξης του ατόμου, κάτω από την επίδραση συγκεκριμένων οικογενειακών, κοινωνικών, ιστορικών εμπειριών και παραστάσεων, σε συνδυασμό με τη συνολική ανάπτυξη της προσωπικότητας. Δεν είναι απλή ατομική επιλογή - είναι συνάρτηση πολλαπλών παραγόντων που επιδρούν στον καθένα μας (και όχι πάντα εκούσια!). Ετεροφυλόφιλος, ομοφυλόφιλος ή trans δεν γίνεσαι έτσι, επειδή το αποφάσισες μια μέρα. Δεν γίνεσαι όμως και επειδή είναι αντικειμενικά προκαθορισμένο, αν "αντικειμενικό" εννοούμε μόνο τα γονίδια, τις ορμόνες ή το σχηματισμό των γεννητικών οργάνων, δηλ. το "φαίνεσθαι". Αν μείνουμε στο πρώτο τότε μιλάμε για υποκειμενισμό - ανορθολογισμό πρωτόγονης μορφής, αν μείνουμε στο δεύτερο αναπαράγουμε έναν χυδαίο υλισμό και βιολογικό αναγωγισμό. Η ανάπτυξη της προσωπικότητας που εμπεριέχει και την "προτίμηση φύλου" είναι κάτι παραπάνω από τη σχέση γονότυπου – φαινότυπου, είναι μια ανώτερη σύνθεση που προκύπτει από τη συνολική εξέλιξη - διαμόρφωση του ατόμου μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι (και η οποία με τη σειρά της δημιουργεί μια νέα αντικειμενικότητα). Αντιγράφω από το βιβλίο του Ευτύχη Μπιτσάκη "Ανθρώπινη φύση - για έναν κομμουνισμό του πεπερασμένου": "Η εξέλιξη του νεοφλοιού, κύρια έδρα της νόησης, δεν είναι απλώς προϊόν της βιολογίας. Είναι προϋπόθεση και ταυτόχρονα προϊόν της κοινωνικής ζωής, ειδικά της εργασίας. Ακόμα και τα λεγόμενα ένστικτα (τροφής, αυτοσυντήρησης, σεξουαλικότητα) εκδηλώνονται διαφορετικά σε διαφορετικές συνθήκες, είναι διαφοροποιημένες προσαρμογές σε εξωτερικά (κοινωνικά) δεδομένα".

Η "δυσφορία φύλου" σε πολύ λίγες περιπτώσεις έχει ιατρογενή αίτια (πχ σύνδρομο θηλεοποιητικών όρχεων). Μήπως πολύ εύκολα ξεπερνάμε τις ισχυρές και πολλές φορές αφόρητες εξωγενείς πιέσεις και προκαταλήψεις, τις συμπεριφορές ρατσισμού, ομοφοβίας και πολύπλευρου κοινωνικού κανιβαλισμού που δέχονται αυτοί οι άνθρωποι; "Για να γίνεις αποδεκτός στην κοινωνία, πρέπει το σώμα σου να ταιριάζει με τις σεξουαλικές σου προτιμήσεις", αυτό δεν λέει κατά βάθος η κυρίαρχη κοινωνική άποψη; Και προξενεί ιδιαίτερη εντύπωση, σε μένα τουλάχιστον προσωπικά, ότι και οι δύο αντιλήψεις - του "αυτοπροσδιορισμού" και του "βιολογισμού" - αναζητούν λύσεις στα δικαιώματα των ατόμων με δυσφορία φύλου, κυρίως με όρους ιατρικής αντιμετώπισης (παρεμβάσεις στο σώμα, στις ορμόνες, ίσως στο μέλλον και στα γονίδια). Και όχι με την ισότιμη κοινωνική, οικογενειακή, συμβιωτική, εργασιακή, διαπροσωπική ένταξη τους, με την επιδίωξη συμμετοχής τους στην ταξική πάλη ώστε να κατοχυρωθεί το δικαίωμα φύλου με τη μορφή της πλήρους και ουσιαστικής (όχι τυπικής) κατάκτησης. Αλλιώς, δεν αναπαράγεται το παλιό, στην ανεστραμμένη του μορφή; Τότε που θεωρούσαν τους ομοφυλόφιλους "σφάλματα της φύσης", "άρρωστους", τους υποβάλλανε σε εξευτελιστικές ψυχοθεραπείες, τους απομονώνανε κοινωνικά κλπ;

2) Άτομο ή κοινωνία; Το παν είναι ο "αυτοπροσδιορισμός" του ατόμου, η παθητική του θέση σε ένα σύμπαν που βράζει και φλέγεται; Ή η ένταξή του - με την προσωπική του αυτοτέλεια - σε ένα συλλογικά δρων υποκείμενο;

Ο νεοϋπαρξισμός - ατομικισμός, εισβάλει ξανά στις μέρες μας, λόγω της σύγχρονης καπιταλιστικής βαρβαρότητας. Και έρχεται με πολλές μορφές. Ως άτομο "άθροισμα προσόντων και δεξιοτήτων" που θα αντέξει ή/και θα επιβληθεί στον ανταγωνισμό, θα αξιολογηθεί με άριστα, θα έχει θέση στην κοινωνία. Ως άτομο "μοναχικό λύκο" με την ατάκα ή την τρολιά ή τη φωτογραφία του στο F/B που θα δηλώνει διαρκώς "εδώ είμαι, προσέξτε με" - δεν θα συμβάλλει όμως με το εγώ του στο σύνολο, στη μεγάλη και ευγενική προσπάθεια για την πρόοδο, για την αλλαγή αυτού του κόσμου. Ως άτομο με "την ιδιαιτερότητά του", τη σεξουαλική, την ενδυματική, την επιστημονική που μάχεται να την υπερασπίσει σε ένα σύστημα ισοπεδωτικό, που σου επιβάλλει μια και μόνο παγκόσμια γλώσσα, στυλ μόδας, πολιτισμό, μουσική, διασκέδαση, έναν και μοναδικό κόσμο, το μονόδρομο του κέρδους και της επιχειρηματικότητας. Και που βλέπει σε κάθε σύνολο, σε κάθε οργανωμένη συλλογικότητα την "καταπίεση", τον "πατριαρχισμό", "τον καθοδηγητισμό" και προσπαθεί να ξεφύγει ατομικά (ή με το στενό του περίγυρο) φτιάχνοντας μια ψευδή αντίσταση ενάντια σε κάθε σύνολο, για να μένει υποταγμένο τελικά στο μεγάλο σύνολο του ολοκληρωτικού καπιταλισμού.

Από παλιά οι οπαδοί του φιλελευθερισμού κατηγορούσαν το Μαρξισμό σαν σύστημα θεωρητικό που ευνοεί τον κολεκτιβισμό σε βάρος της ελευ­θερίας του ατόμου.

Η άποψη αυτή θεωρεί ότι μόνο τα άτομα είναι "πραγματικά" και η κοινωνία απλή συνάθροισή τους. Πάλι ένα ψευδεπίγραφο δίλημμα! Το άτομο να ξεχωρίσει από τον κοινωνικό εσμό ή το άτομο να χαθεί μέσα στην απρόσωπη κοινωνία (που οι κομμουνιστές θέλουν να το πουν κολεκτίβα); Και τα δύο εδράζονται και αποτελούν τους πόλους της ίδιας αστικής αντίθεσης: από τη μια η ανάγκη εξατομίκευσης του ιδιοκτήτη κεφαλαιοκράτη (δευτερευόντως και του εργάτη για να ξεχωρίσει από τη μάζα και να γίνει πιο ευάλωτος στην απόσπαση υπεραξίας) και από την άλλη το συλλογικό συμφέρον του συστήματος για την ποδοπάτηση της ξεχωριστής προσωπικότητας του εργάτη, τον υποβιβασμό της σε ένα σχεδόν ζωώδες σύνολο, που πάνω του θα εφαρμοστούν όλες οι αναδιαρθρώσεις, τα ευρωμνημόνια κλπ.

Όλοι γνωρίζουμε ότι η τυπική "ελευθερία επιλογής" (γιατρού, σχολείου, καθηγητή, επαγγέλματος, τόπου κατοικίας, διακοπών κλπ) σε ένα σύστημα που μαστίζεται από ταξικές αντιθέσεις είναι ψευδεπίγραφη και παραπλανητική. Διαμορφώνει μια ψευδαίσθηση ελευθερίας και ίσων ευκαιριών, ενώ στην πράξη λειτουργεί ως αποδομητικό στοιχείο της συλλογικής διεκδίκησης, της δημόσιας ιδιοκτησίας και του κοινωνικού αγαθού, που για τους νεοφιλελεύθερους είναι απρόσωπος ισοπεδωτισμός.

Αντίθετα, είναι ο ατομικιστικός φιλελευθερισμός που διαμορφώνει εντέλει ανταγωνιστικά μεταξύ τους, αποξενωμένα άτομα, σε όλες τις σφαίρες της κοινωνικής ζωής, συμπεριλαμβανόμενης και των σεξουαλικών σχέσεων.

Υπάρχει όμως και ο τρίτος δρόμος. Η ελευθερία της ανθρώπινης βούλησης, του ατόμου και των δικαιωμάτων του, που είναι η γνώση της πραγματικότητας και της αναγκαιότητας και η συνειδητή συλλογική πάλη για την ανατροπή της.

Η "ανθρώπινη φύση" δεν συναντάται ποτέ σε καθαρή μορφή είτε πνευματική-ιδεαλιστική είτε βιολογική-σωματική. Πάντοτε διαμεσολαβείται κοινωνικά, μέσα στην ιστορική κίνηση. Το άτομο είναι δυστυχισμένο αν μείνει στον εαυτό του, "έξω" από την κοινωνία, ή αποδιαρθρωθεί μέσα της, χωρίς να φωτίσει τις "αιτίες που με αφήσανε μισό". Όσα δικαιώματα κι "ελεύθερες επιλογές" αν του δώσει από τη Βουλή ο ΣΥΡΙΖΑ (που του τις παίρνει πίσω στο δεκαπλάσιο) θα είναι πουκάμισο αδειανό. Έτσι πχ τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙΑ+ απαιτούν ανατρεπτικές, ταξικές παρεμβάσεις απέναντι στον κανιβαλισμό και την απολυταρχία του καπιταλισμού, από ένα ισχυρό κίνημα που θα συνολικοποιεί τα δικαιώματα όλων των εκμεταλλευομένων, θα ενώνει και δεν θα κατηγοριοποιεί, δεν θα μοιράζει "ψίχουλα ελευθερίας" ανάλογα με το αν ανήκεις σε "ευπαθή ομάδα" ή "στην ακραία φτώχεια".

Το άτομο γίνεται πραγματικό υποκείμενο της ιστορίας, κατακτά τα δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη, σε μια κοινωνία ελεύθερων, ίσων και αλληλέγγυων ανθρώπων, στο πέρασμα δηλ. από μια τυπική δημοκρατία των πλουσίων που υποβιβάζει το άτομο σε εκτελεστικό όργανο αποφάσεων που λαμβάνουν άλλοι, σε μια εργατική δημοκρατία που αναδεικνύει τον εργαζόμενο σε πρωταγωνιστή του κοινωνικού και πολιτικού γίγνεσθαι.

Και πιστεύω ότι από αυτή τη σκοπιά πρέπει να δούμε πιο διαλεκτικά και τη θεωρία των "ταυτοτήτων". Πράγματι το κάθε άτομο είναι μια ξεχωριστή προσωπικότητα, μια ξεχωριστή ταυτότητα. Πολιτική, πολιτιστική, θρησκευτική, εθνική, ταξική. Ο κομμουνισμός ως κίνημα που καταργεί την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων θέλει να ενώσει τις ιδιαίτερες ταυτότητες και να καταργήσει τους ταξικούς και άλλους διαχωρισμούς που προκύπτουν από την ατομική ιδιοκτησία. Είναι πολύχρωμος όχι μονόχρωμος. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι στο όνομα της "ταυτότητας" αναπτύχθηκαν μια σειρά εθνικισμοί, φασισμοί, φυλετικοί ρατσισμοί, μαζικές εξοντώσεις και πόλεμοι. Και στο όνομα της επίσης, γίνεται προσπάθεια να κατακερματιστεί η εργατική τάξη και το κίνημα (όπως στην παραγωγή με τη θάλασσα των εργασιακών σχέσεων) σε πλαδαρό άθροισμα "ιδιαίτερων" υποκειμένων και διεκδικήσεων, χωρίς ενοποιητικό στοιχείο και πλαίσιο μετωπικής σύγκρουσης με τους πυλώνες της αστικής πολιτικής.

3) Η επιστημονική αναζήτηση για τέτοια θέματα έχει νόημα; Χρειάζονται οι γενικές θεωρίες εξέλιξης του υλικού μας κόσμου ή πρέπει να προσαρμόζονται στην κάθε "ξεχωριστή αντίληψη", την "ταυτότητα" και την ατομικότητα; Και επιπλέον η επιστήμη πρέπει να έχει σχέση με το κίνημα, το μέτωπο και το κόμμα μας ή απλώς μορφωνόμαστε για να βρούμε δουλειά; Η ιδεολογία είναι υπόθεση των "ειδικών" (και που είναι αυτοί; γιατί δεν μιλάνε;) ή όλων των αγωνιστών;

Ο "πολιτικός" Λένιν έγραψε το 1909 τον "Υλισμό και Εμπειριοκριτικισμό" θεωρώντας ότι αν το μπολσεβίκικο ρεύμα δεν συγκροτούνταν ιδεολογικά απέναντι στο τότε ισχυρό ρεύμα του θετικισμού (που πολύ συνοπτικά θεωρούσε πως "αληθινό είναι ότι φαίνεται, η ατομική μας εμπειρία, και περιόριζε την αποστολή όλων των επιστημών μόνο στην αναγνώριση και καταγραφή – και όχι στην ερμηνεία των γεγονότων και των φαινομένων") δεν υπήρχε περίπτωση να γίνει επανάσταση στη Ρωσία. Και έγραφε:

"Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στη σκέψη μας, τη συνείδηση και την ύλη; Εδώ είναι το σταυροδρόμι σε αυτόν τον κόσμο τον πολύπλοκο, τον μπερδεμένο που ίσως φαίνεται απλός, τον κόσμο που βλέπουμε γύρω μας, που μέσα του ζούμε και δρούμε, κάνουμε τη δουλειά μας, ανεξάρτητα από το αν γράφουμε φιλοσοφικές πραγματείες ή δοκίμια φυσικής, αν φτιάχνουμε από την πέτρα σπίτια και αγάλματα ή λιώνουμε στην υψικάμινο το ατσάλι. Μεσαίος δρόμος δεν υπάρχει. Η προσπάθεια παράκαμψης του προβλήματος, όπως κάνει ο αγνωστικισμός, συσκοτίζει το σταυροδρόμι, μπερδεύει τις σαφείς και τις πιο γενικές έννοιες που αποτελούν τον πυρήνα του ζητήματος, οδηγεί αντικειμενικά στον ιδεαλισμό".

Το πιο ενδιαφέρον ωστόσο δεν είναι αυτό. Είναι, ότι ο Λένιν τα βάζει με τους Μαχ και Πουανκαρέ που ήταν εξέχοντες εκπρόσωποι της θεωρητικής φυσικής εκείνης της εποχής. Η προσπάθειά τους να ερμηνεύσουν θετικιστικά-εμπειρικά τις εξελίξεις της σύγχρονης φυσικής οδηγούσε στην αναίρεση της έννοιας της "αλήθειας" και της γνώσης από διαλεκτική - υλιστική σκοπιά.

Γι’ αυτούς λοιπόν τους "υπερειδικούς" θεώρησε αναγκαίο να πει:

"Όταν πρόκειται για φιλοσοφία, δεν πρέπει να πιστεύουμε ούτε λέξη κανενός από αυτούς τους καθηγητές, που είναι ικανοί να προσφέρουν τις πιο πολύτιμες εργασίες στους ειδικούς τομείς της χημείας, της ιστορίας ή της φυσικής. Γιατί; Για τον ίδιο λόγο που όταν πρόκειται για τη γενική θεωρία της πολιτικής οικονομίας, δεν πρέπει να πιστεύουμε ούτε λέξη κανενός καθηγητή οικονομολόγου, ικανού να προσφέρει τις πιο πολύτιμες εργασίες στον τομέα των πραγματικών, των ειδικών ερευνών. Για το λόγο ότι στην σύγχρονη κοινωνία η γενική θεωρία της πολιτικής οικονομίας είναι το ίδιο κομματική επιστήμη όπως και η γνωσιολογία. Το να σκέπτεσαι καλά στο δικό σου εξειδικευμένο τομέα -στη φυσική- δε σημαίνει ότι σκέπτεσαι το ίδιο καλά και στον τομέα της επιστήμης για τη νόηση, τη συνείδηση και τον ψυχισμό. Εδώ είναι απαραίτητο να γνωρίζεις τα γεγονότα όχι μόνο με βάση την προσωπική σου εμπειρία, αλλά με βάση τη γενίκευση της γνώσης της ανθρωπότητας. Το μαχισμό, εμπειριοκριτικισμό, το μόνο που τον ενδιαφέρει στη φιλοσοφία είναι η σχέση ατομικής συνείδησης - εγκεφάλου - αισθητηρίων οργάνων. Γι’ αυτό και συνεχώς επικαλούνται αποκλειστικά την ψυχική εμπειρία του ξεχωριστού ατόμου. Την κοινωνική συνείδηση (και η επιστήμη έχει να κάνει ακριβώς με αυτήν) ο Μαχ και γενικότερα οι θετικιστές ούτε καν τη σκέπτονται. Βασικά η νέα φυσική παραστράτησε προς τον ιδεαλισμό ακριβώς επειδή οι φυσικοί δε γνώριζαν τη διαλεκτική. Με το να αρνούνται τον απόλυτο χαρακτήρα των σπουδαιότατων και βασικών νόμων, κατρακυλούσαν στην άρνηση κάθε αντικειμενικής νομοτέλειας της φύσης, διακήρυσσαν ότι ο νόμος της φύσης δεν είναι παρά συμβατικότητα και υποκειμενική αντίληψη, επέστρεφαν δηλ. στη μεταφυσική από το παράθυρο. Η ύλη υπάρχει αντικειμενικά έξω από εμάς, εμείς είμαστε τμήμα της και ανώτερο προϊόν της κίνησης και των αντιθέσεών της. Οι θετικιστές επιμένοντας στον κατά προσέγγιση, στον εμπειρικό χαρακτήρα της ικανότητας γνώσης του αντικειμενικού κόσμου, κατρακυλούσαν στην άρνηση του ανεξάρτητου από την αντίληψη αντικειμένου, στον κατακερματισμό της γνώσης και της αλήθειας σε επιμέρους, ατομικές προσλαμβάνουσες”.

Αυτά το 1909. Και στις μέρες μας όμως, η νεοθετικιστική αντίληψη καταδικάζει τη φιλοσοφία, τη γενική διάνοια, σε ένα απλό άθροισμα των αποτελεσμάτων που πέτυχαν οι φυσικές επιστήμες και προσπαθεί να μας πείσει ότι η "αλήθεια" είναι υποκειμενική, αυτοπροσδιοριζόμενη και όχι αντικειμενική, ιστορικά και διαλεκτικά αναπτυσσόμενη.

Σήμερα γνωρίζουμε ότι η νόηση γεννιέται στην πορεία και στο εσωτερικό της υλικής κίνησης ως στοιχείο της, ως πτυχή της, και μόνο αργότερα αποσπάται, σε ειδική ξεχωριστή μέσα στο χρόνο και στο χώρο δραστηριότητα, που μόνο στον άνθρωπο παίρνει τη μορφή "σήματος". Ο άνθρωπος ως βιολογικό ον είναι εξαρτημένος από το φυσικό περιβάλλον και με ταυτόχρονη δυνατότητα σχετικής υπέρβασής του (πχ δεν καταργεί το νόμο της βαρύτητας, αλλά με την επίδρασή του στη φύση και τις ανακαλύψεις του μπορεί να την ξεπερνά). Οι ανατομικές, νευροφυσιολογικές, βιοχημικές και άλλες ιδιότητές του διαμορφώθηκαν κατά την πορεία της ανάπτυξης των ανώτερων θηλαστικών. Αλλά ο άνθρωπος υπερέβη τη ζωική του φύση μέσα από πολύχρονη και πολύμορφη διαδικασία πρακτικής δραστηριότητας, ανάπτυξης νοητικής ικανότητας και κοινωνικής ζωής. Ο άνθρωπος μεταμόρφωσε τη φύση και ταυτόχρονα μεταμορφώθηκε. Τα ένστικτα του διατηρήθηκαν αλλά και τροποποιήθηκαν, ενώ κάποια έμειναν σε λανθάνουσα μορφή. Ο άνθρωπος μπορεί να "νικά" και τη βιολογία του. Όταν πεινάσει το ένστικτο της αυτοσυντήρησης μπορεί να τον οδηγήσει να φάει το διπλανό του, η "κοινωνικά" όμως καθορισμένη και εξελιγμένη συνείδησή του, ο κώδικας ηθικής του μπορεί να τον οδηγήσει και στην εξέγερση απέναντι στον πλούσιο ή/και στην αυτοκτονία αν δεν έχει άλλη επιλογή.

Ο άνθρωπος πέρασε από την αισθητικοκινητική δραστηριότητα και τα απλά μηνύματα-αντανακλαστικά στην εννοιακή σκέψη, στη γλώσσα, στην παράσταση, στους συνειρμούς, στους συμβολισμούς. Σε ανώτερο πολιτισμό και ηθική, σε χειραφετητικές συλλογικές προσπάθειες. Όμως δεν έχασε τη ζωώδη φύση του. Οι ταξικές κοινωνίες αναπαράγουν τη βαρβαρότητα, τα πρωτόγονα ένστικτα, την επιβολή, την ατομικότητα, την ανισότητα, καλλιεργούν τον ανταγωνισμό και την επιχειρηματική συνείδηση. Όχι ιδεαλιστικά, αλλά λόγω της υλικής, πραγματικής βάσης. Στον εργαζόμενο συνυπάρχει η τάση χειραφέτησης με την τάση υποταγής, όπως γενικά στον άνθρωπο η τάση βαρβαρότητας με την τάση κομμουνιστικού, ελεύθερου συνεταιρισμού. Το τι θα επικρατήσει εξαρτάται από το που θα κινηθούν και πόσο θα οξυνθούν οι αντιθέσεις της καπιταλιστικής κοινωνίας αλλά και από το πόσο θα εκφραστεί (πολιτικά, ιδεολογικά, κινηματικά, οργανωτικά) ο συσχετισμός υπέρ της τάσης χειραφέτησης με τη δράση των συνειδητά χειραφετημένων ανθρώπων. Που θα πάει η γενική κοινωνική συνείδηση και όχι η ατομική, η μερική και η κατακερματισμένη.

4) Το γυναικείο ζήτημα αφορά μόνο τη σεξουαλική καταπίεση;

Όχι προφανώς (αν και καθόλου δεν πρέπει να υποτιμάται αυτή η πλευρά). Είναι γνωστό ότι με την Οκτωβριανή επανάσταση οι γυναίκες κέρδισαν, σε σημαντικό βαθμό και ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια, ενιαία την οικονομική, πολιτική και σεξουαλική τους ανεξαρτησία. Ταυτόχρονα η επανάσταση κατάργησε άμεσα όλους τους νόμους εναντίον της ομοφυλοφιλίας, μαζί με τον υπόλοιπο ποινικό κώδικα. Το συναινετικό σεξ θεωρήθηκε προσωπικό ζήτημα. Οι γκέι ήταν ελεύθεροι να ζήσουν όπως ήθελαν χωρίς την παρέμβαση του κράτους αλλά και τα σοβιετικά δικαστήρια ενέκριναν επίσης τον γάμο μεταξύ ομοφυλόφιλων. Η επανάσταση πραγματοποίησε αυτό το μεγαλειώδες κοινωνικό άλμα τρία χρόνια πριν οι γυναίκες στην Αμερική καταφέρουν να κερδίσουν το δικαίωμα στην ψήφο και περίπου ενενήντα χρόνια πριν το Ανώτατο δικαστήριο των ΗΠΑ καταργήσει όλους τους νόμους για σοδομισμό.

Σήμερα ο καπιταλισμός ξανασκλαβώνει τη γυναίκα και στο εργοστάσιο και στο γραφείο και στο χωράφι και στην προσωπική της ζωή. Η αναπαραγωγή όμως της θεωρίας του "σεξισμού" από διάφορα αστικά και μικροαστικά ρεύματα υπέρμαχα των "ατομικών δικαιωμάτων", την ίδια ώρα που γιγαντώνεται η σεξοβιομηχανία με θύματα άνδρες και γυναίκες, ομοφυλόφιλους, trans και ετεροφυλόφιλους, αποσκοπεί στο να συγκαλύψει την πραγματική αντίθεση, να την εκφυλίσει σε αντίθεση αντρικού και γυναικείου φύλου.

Η εξήγηση έχει και εδώ ισχυρή ιδεολογική βάση. Στη σημερινή καπιταλιστική κοινωνία, το ανθρώπινο σώμα και η σεξουαλικότητα υπάγονται σχεδόν καθολικά στην εμπορευματοποίηση. Αντί για σεξουαλική απελευθέρωση ζούμε την απελευθέρωση της σεξουαλικής εμπορίας. Το σεξ πρέπει να αποκοπεί από τον ερωτισμό, ο κοινωνικός άνθρωπος να γίνει ζώο, ώστε να εμπορεύεται τη σάρκα του με πολλούς τρόπους για να επιβιώσει ή να πετύχει. Κι αυτό όχι μόνο με την πορνεία. Αλλά και με τη βιομηχανία της ομορφιάς, την ομοιόμορφη εμφάνιση, τον σεξισμό των ΜΜΕ, τα γυμνά γυναικεία μπούτια των κοριτσιών που σερβίρουν στην τουριστική βιομηχανία, τα ωραία ανδρικά κορμιά στα SURVIVOR, τον εκβιασμό του αφεντικού. Κι αυτό γεννάει και το αντίθετό του. Την "προστασία του κορμιού" από μια πονηρή ανδρική ματιά ή ένα πείραγμα, το νεοθρησκευτικό συντηρητισμό της χριστιανικής εκκλησίας ή του τζαμιού, τον ευνουχισμό της πραγματικής αγάπης και των ερωτικών σχέσεων στο ψεύτικο είδωλο του πλατωνικού έρωτα.

Επιπρόσθετα, πρέπει να δούμε τις αλλαγές στην σεξουαλική ταυτότητα και ως αντανάκλαση των αλλαγών στην οικογένεια, στην εποχή του ολοκληρωτικού καπιταλισμού. Η οικογένεια είναι όπως έδειξε ο Ένγκελς, μία κοινωνική σχέση καθορισμένη από το κοινωνικό - οικονομικό σύστημα κάθε εποχής. Στις συνθήκες παγκόσμιας κρίσης και περάσματος του ολοκληρωτικού καπιταλισμού σε νέα φάση, αλλάζει, τα φύλα δεν έχουν τους σταθερούς ρόλους του παρελθόντος, (σχέση με παραγωγή, ενασχόληση με το σπίτι και τα παιδιά), ακόμα και ο ρόλος στην τεκνοποίηση αλλάζει (παρένθετη κύηση, τράπεζες σπέρματος). Η δυνατότητα για υπέρβαση όμως των στερεοτυπικών οικογενειακών σχέσεων στη σύγχρονη εποχή καταπνίγεται επίσης από το νόμο της καθολικής εμπορευματοποίησης. Η κυοφορία γίνεται εργασία από την οποία μπορεί να αποσπάται υπεραξία. Το σύστημα απαντά στην ανάγκη των ανθρώπων να αναζητήσουν νέες μορφές οικογενειακής οργάνωσης, από αντιδραστική σκοπιά. Ο ατομισμός απογειώνεται εφόσον το κυνήγι της επιβίωσης πρέπει να εξαπλώνεται σε όλη τη διάρκεια του 24ώρου. Η παραδοσιακή οικογένεια διαλύεται, όχι όμως μέσα σε μία νέα αναδυόμενη συλλογική δομή, αλλά μέσα στην προσωπική πορεία κάθε ατόμου, που αφορά πλέον και την σεξουαλική του ταυτότητα. Μέσα σε συνθήκες κυριαρχίας του κέρδους, του ανταγωνισμού και της ανθρωποφαγίας οι σχέσεις, οι σεξουαλικές επιλογές, ο έλεγχος πάνω στο σώμα μας γίνονται πιο ανελεύθερα, εμπορευματοποιημένα πρότυπα και προϊόντα.

Όσοι δεν ανοίγουν μέτωπο στον πραγματικό "σεξισμό" και στο συντηρητικό αντίθετό του ρίχνουν άσφαιρα πυρά. Δεν παλεύουν ενάντια στην πραγματική καταπίεση, και, ίσως και άθελά τους, συνηγορούν σε έναν ιδιόμορφο νεοπουριτανισμό.

5) Συμπερασματικά

Η αντικαπιταλιστική και κομμουνιστική αριστερά πρέπει να ξεφύγει από το δίπολο χυδαίου υλισμού - νεοκαντιανού ιδεαλισμού, υποκειμενισμού. Από το "μας καθορίζει η βιολογία" από τη μια (που σχεδόν άμεσα οδηγεί στη νεοδαρβινική - νεοσυντηρητική ζούγκλα της ανισότητας και του ανταγωνισμού), και από το "είσαι ότι αυτοπροσδιορίζεσαι" από την άλλη (που οδηγεί στο σχετικισμό-αγνωστικισμό).

Με βάση το πρώτο, οι κάθε είδους ψευδοεπιστήμες προσπαθούν να "σώσουν" και να αλλάξουν το σώμα. Με βάση το δεύτερο, οι κάθε είδους θρησκείες ή άλλες ψυχο-ανορθολογικές προσεγγίσεις, παρεμβαίνουν για να "σώσουν" την ψυχή. Και με τα δύο ωθείται ο καθένας να παλεύει πρωτίστως με την ύπαρξή του, αναζητώντας αναγνώριση από κάποια νομική "αρχή". Και όχι με το σύστημα, την εξουσία, για την απελευθέρωση του κοινωνικά εργαζόμενου ανθρώπου.

Ο "συντηρητισμός" πολλών θέσεων του ΚΚΕ και ο "μοντερνισμός" δυνάμεων της αντικαπιταλιστικής αριστεράς δεν θα διαφέρουν πολύ αν το εργατικό κίνημα δεν σπάσει την αιχμαλωσία από αυτά τα ιδεολογικά δίπολα που έρχονται από τα βάθη των αιώνων και την "προϊστορία" των εκμεταλλευτικών κοινωνιών. Αλλιώς ο φασισμός, ο ανορθολογισμός και ο κοσμοπολίτικος αστισμός της ΕΕ και του ΔΝΤ θα κυριαρχούν έστω και με τη γελοία αντιπαράθεση στη Βουλή των Χρυσαυγιτών, των Κυριάκων, των Λεβέντηδων, των Καραγιαννίδηδων (που λένε ότι είναι και κατά της πατριαρχίας).

ΥΓ. Αναφέρω τις τρείς χαρακτηριστικές θέσεις του ΜΑΡΞ για τον ΦΟΥΕΡΜΠΑΧ που δείχνουν πόσο ΤΟΥΣ ΕΙΧΑΜΕ ΝΙΚΗΣΕΙ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΤΟ 19ο αιώνα ΚΑΙ ΠΟΣΟ ΜΑΣ ΕΧΟΥΝ ΝΙΚΗΣΕΙ ΣΤΟΝ 21ο.

ΘΕΣΗ 1

Η κύρια έλλειψη όλου του προηγούμενου υλισμού –συμπεριλαμβανομένου και του υλισμού του Φόιερμπαχ- είναι ότι αντιλαμβάνεται το πράγμα (Gegenstand), την πραγματικότητα, τον αισθητό κόσμο (Sinnlichkeit) μόνο με τη μορφή του αντικειμένου (Objekt) ή με τη μορφή της εποπτείας (Anschauung) και όχι σαν ανθρώπινη συγκεκριμένη δράση, σαν πράξη, όχι υποκειμενικά. Γι΄ αυτό ο ιδεαλισμός, σε αντίθεση με τον υλισμό, ανέπτυξε τη δρώσα πλευρά – αλλά μονάχα αφηρημένα, γιατί ο ιδεαλισμός δε γνωρίζει φυσικά την πραγματική συγκεκριμένη δράση σαν τέτοια. Ο Φόιερμπαχ θέλει να έχει να κάνει με αισθητά αντικείμενα, που διαφέρουν πραγματικά από τα νοητά αντικείμενα, αλλά την ίδια την ανθρώπινη δράση δεν τη βλέπει σαν αντικειμενική (gegenständliche) δράση. Γι΄ αυτό και στην Ουσία του χριστιανισμού θεωρεί σαν γνήσια ανθρώπινη δράση μονάχα τη θεωρητική στάση, ενώ την πράξη την αντιλαμβάνεται και την προσδιορίζει μονάχα με τη βρομοεβραίικη μορφή της εκδήλωσής της. Γι΄ αυτό και δεν καταλαβαίνει τη σημασία της «επαναστατικής», της πρακτικής-κριτικής δράσης.

ΘΕΣΗ 3

Η υλιστική διδασκαλία ότι οι άνθρωποι είναι προϊόντα των συνθηκών και της διαπαιδαγώγησης και ότι επομένως οι άνθρωποι που έχουν αλλάξει είναι προϊόντα άλλων συνθηκών και αλλαγμένης διαπαιδαγώγησης, ξεχνάει ότι τις συνθήκες τις αλλάζουν ακριβώς οι άνθρωποι και ότι πρέπει να διαπαιδαγωγηθεί κι ο ίδιος ο παιδαγωγός. Έτσι, η διδασκαλία αυτή καταλήγει αναγκαστικά στο να χωρίζει την κοινωνία σε δύο μέρη, όπου το ένα απ΄ αυτά υψώνεται πάνω από την κοινωνία (για παράδειγμα, αυτό κάνει ο Ρόμπερτ Όουεν). Η σύμπτωση της αλλαγής των συνθηκών με την αλλαγή της ανθρώπινης δράσης μπορεί να θεωρηθεί και να κατανοηθεί σωστά μονάχα σαν ανατρεπτική πράξη.

ΘΕΣΗ 9

Το ανώτατο σημείο που φτάνει ο εποπτικός (anschauende) υλισμός, δηλαδή ο υλισμός που δεν αντιλαμβάνεται τον αισθητό κόσμο σαν πρακτική δράση, είναι η εποπτεία των ξεχωριστών ατόμων μέσα στην «κοινωνία των πολιτών».

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

  • Ευτύχη Μπιτσάκη: "Ανθρώπινη φύση - για έναν κομμουνισμό του πεπερασμένου"
  • Λένιν: "Υλισμός και Εμπεριοκριτικισμός"
  • Sherry Wolf: "Sexuality and Socialism. History, Politics, and Theory of LGBT Liberation - The Myth of the Marxist Homophobia"
  • Γιώργος Μανιάτης: "ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΤΟΜΙΚΟΤΗΤΑ – ΕΝΑ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ"
  • Αλέξανδρος Χρύσης: "Μαρξισμός και δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη"

Μιχάλης Ρίζος, ΟΒ Υγείας-Πρόνοιας ΝΑΡ Αττικής